Staðsetning: Frá Gilsfirði til Steingrímsfjarðar
Áfangar og hnattstaða: 
Upphaf:                    0,00 km ( 20 m), N65°26,91' - V21°44,67'
Vatnaskil:                 6,76 km (330 m), N65°29,69’ – V21°41,16’
Gegnt Melrakkagili:       10,44 km (280 m), N65°31,56’ – V21°40,47’
Hraundalur:               12,88 km (160 m), N65°32,68’ – V21°40,37’
Torffell:                 19,15 km ( 70 m), N65°35,64’ – V21°38,17’
Tindur:                   20,10 km (110 m), N65°36,03’ – V21°38,29’
Klúka:                    23,23 km ( 35 m), N65°37,44' - V21°36,88'
Lok:                      25,23 km ( 10 m), N65°38,37' - V21°35,82'
Hæð y. sjó: 20 m við upphaf, 330 m hæst, 10 m við lok
Samanlögð hækkun: 650 m
Vegalengd: 25,23 km 
Tími: 4:14:02 klst.  
Meðalhraði: 5,96 km/klst(10:04 mín/km) 
Dags.: Laugardagur 27. júní 2020, kl. 10:23 
Hlaupafélagar: 
Birgitta Stefánsdóttir
Birkir Þór Stefánsson
Finnur Dagsson
Gunnar Viðar Gunnarsson
Ingveldur H Ingibergsdóttir
Ragnar Kristinn Bragason

Fróðleikur um leiðina:

Vatnadalur er ein af fleiri leiðum sem farnar voru á milli Breiðafjarðar og Stranda fyrr á árum. Hægt er að velja milli a.m.k. þriggja leiða fyrsta spölinn upp úr Gilsfirði. Innsta leiðin liggur upp grasi vaxna brekku innan við bæinn á Gilsfjarðarbrekku. Oftar var þó farið upp með Glámi eins og kallað var, en Glámur er stakur klettur í brúninni upp og út af Gilsfjarðarbrekku. Þá er farið skáhallt upp frá Brekkubænum. Þarna var sæmileg hestagata, en við Glám hefur mikið hrunið úr henni á síðari árum þannig að hún er vafalítið alveg ófær hestum núorðið. Að öllum líkindum vefst þessi kafli þó ekki fyrir vönum göngumönnum. Þessa leið hafa móðurbræður mínir á Kleifum líklega farið á árunum í kringum 1930 þegar leiðin lá gjarnan til Hólmavíkur á böll.

Ysta leiðin liggur upp með Mávadalsá milli Gilsfjarðarbrekku og Gilsfjarðarmúla, og var það kallað að „fara upp með Bergi“. Þarna rennur Mávadalsá í bröttu gili, Berg er klettabelti í gilbarminum og leiðin liggur undir því. Ekki var talið ráðlegt að fara upp með Bergi með hesta, enda gatan þröng. Síðari tíma heimildir herma þó að ónefndur bóndi í Gilsfirði hafi einhvern tímann riðið þarna niður vel við skál. Það þótti glæfraför, en hún endaði giftusamlega. 

Í bók sinni Virkisvetur segir Björn Th. Björnsson frá ferðalagi af Ströndum suður til Gilsfjarðar. Menn hafa getið sér þess til að lýsing Björns eigi einmitt við leiðina suður Vatnadal, en erfitt er að fullyrða um það með nokkurri vissu. Virkisvetur segir annars frá ævi Andrésar Guðmundssonar, sem uppi var á síðari hluta 15. aldar. Hann var launsonur Guðmundar Arasonar ríka, auðugasta manns á Íslandi á sinni tíð. Andrés var bóndi og sýslumaður og bjó fyrst lengi á Felli í Kollafirði og síðan í Saurbæ á Rauðasandi. Andrés átti í miklum erfðadeilum við venslafólk sitt, sérstaklega Þorleif Björnsson, son Björns hirðstjóra sem var mágur Guðmundar ríka. Þorleifur lét gera virki á Reykhólum, sem Andrés náði á sitt vald sumarið 1482 á meðan Þorleifur brá sér af bæ. Þorleifur náði svo virkinu aftur í bardaga 3. janúar 1483, en þá mun skotvopnum hafa verið beitt í fyrsta sinn hérlendis.

Í fjallvegahlaupinu um Vatnadal sem hér er lýst er farin ysta leiðin af þeim þremur sem nefndar voru hér að framan, þ.e.a.s. upp með Bergi. Lagt er af stað af veginum rétt innan við Mávadalsá og stefnt beint upp með ánni. Fyrsti spölurinn er býsna brattur en strax eftir u.þ.b. 450 m er komið að fyrrnefndu Bergi á barmi gilsins sem Mávadalsá rennur í. Upp með Berginu liggur leiðin um þröngt einstigi með snarbratt gilið á vinstri hönd. Þar er vel hægt að ímynda sér að erfitt sé að sitja hest. Gilbakkinn hinum megin (að sunnanverðu) er þó enn brattari.

Leiðin upp með Bergi er ekki sérlega löng, varla nema rúmlega 100 metrar. Spölkorn þar fyrir innan víkkar gilið og við tekur mýkra landslag með grösugum árbökkum. Þegar tæpir 2 km eru að baki þrengist gilið á nýjan leik og næsta kílómetrann eða þar um bil liggur leiðin utan í brattri skriðu. Þarna er engin greinilega gata og ekki augljóst hvar sé best að fara. Líklega er þó skynsamlegast að taka stefnuna á ská upp frá ánni. Þetta er hálfgert príl á köflum, enda hækkunin þarna u.þ.b. 150 m á einum km. En eftir það er líka nánast öll hækkunin að baki. Annar möguleiki er hugsanlega að beygja strax upp frá ánni þegar komið er á grasbakkann fyrir innan Berg og komast þannig strax upp fyrir skriðuna í stað þess að brölta utan í henni.

Þegar komið er upp á gilbarminn taka við greinilegar fjárgötur eða hestagötur alla leið að vatnaskilum á svolitlu hafti sem aðskilur Mávadal og Vatnadal. Þessi hluti leiðarinnar er dæmigerður fyrir landslagið á hálsum á sunnanverðum Ströndum; hörð og gróðurlítil malarholt með mýrarsundum og litlum tjörnum á milli. Á þessum tiltölulega flata kafla er frekar lítið um kennileiti, en leiðin er auðrötuð, þar sem göturnar eru sýnilegar jafnt á holtum sem í móum.

Áður en halla tekur norðuraf (niður í Vatnadal) liggur leiðin framhjá tveimur litlum vötnum. Farið er austan (hægra megin) við fyrra vatnið, en vestan við það seinna. Þarna er slóðin greinileg og villuhætta lítil þótt leiðin sé öll ómerkt. Við fyrra vatnið eru um 6,3 km að baki.

Hlaupaleiðin niður Vatnadal liggur að vestanverðu, þ.e. vinstra megin við Miðdalsá sem rennur eftir dalbotninum. Leiðin er seinfarin, því að þarna eru engar sléttar grundir þar sem virkilega er hægt að spretta úr spori, heldur skiptast á blautar mýrar og grösugir móar. Eftir því sem neðar dregur í dalnum verða kindagötur hins vegar gleggri og þar er auðveldara að hlaupa við fót en í ósnertum móum.

Eftir rúmlega 10 km hlaup blasir Melrakkagil við hinum megin í dalnum, en Melrakkagil er stærsta gilið af mörgum í austurhlíðinni. Á þessum slóðum er kindagöturnar orðnar greinilegri og inn á milli má greina slóðir eftir jeppa sem stundum eru notaðir til að flytja smala þarna inneftir á haustin. Sums staðar eru líka nokkuð sléttar eyrar meðfram ánni. U.þ.b. 2,4 km neðar liggur leiðin svo um mynni Hraundals sem gengur þarna vestur úr Miðdal. Þessar slóðir eru allar heldur fáfarnar af mönnum en sauðfé hefur þarna góðan frið og gott beitiland á sumrum.

Neðan við Hraundal breikkar undirlendið smátt og smátt, en enn koma þúfur og skorningar sem í veg fyrir hröð hlaup. Farið er um Sléttuhlíð, meðfram Miðdalsá að vestanverðu og niður fyrir Torffell. Þar er komið á góðan jeppaslóða og eftirleikurinn því til þess að gera auðveldur. Frá Torffelli er rétt um 1 km niður að eyðibýlinu Tindi.

Drjúgum spöl fyrir neðan Tind liggur vegurinn á vaði austuryfir ána neðan við bæinn Gestsstaði og svo áfram niður með ánni fram hjá Klúku allt þar til komið er á aðalveginn um Strandir til Hólmavíkur (þjóðveg nr. 68) rétt fyrir innan félagsheimilið Sævang þar sem Sauðfjársetrið er nú til húsa. Þar endar hlaupið.

Ferðasagan:  

Fjallvegahlaupið um Vatnadal var hluti af árlegu Hamingjuhlaupi í tengslum við bæjarhátíðina Hamingjudaga á Hólmavík. Við sem hlupum vorum samt ekki mjög hamingjusöm með veðrið þennan laugardagsmorgun, því að þegar við stigum út úr bílunum við Mávadalsá mætti okkur norðan strekkingur sem stóð niður ána með svolítilli þokusúld. En hitastigið var bærilegt og því engin hætta á ferðum.

Lokaorð:

Vatnadalur er fáfarinn og fáum kunnur. Leiðin er ómerkt og ekki augljóst hvar best sé að fara upp að sunnanverðu. Dalurinn sjálfur er auðrataður en ekki fljótfarinn. Vatnadalur hentar vel til utanvegahlaupa, þar er grösugt og gott næði og hlaupaleiðin kemur á óvart í látleysi sínu.

Helstu heimildir:

• Birgitta Stefánsdóttir frá Kleifum (1915-2008): Munnleg heimild.
• Björn Th. Björnsson (1959): Virkisvetur. Bókaútgáfa Menningarsjóðs, Reykjavík.
• Hermann Jóhannesson frá Kleifum (1942-2023): Munnleg heimild. 

Þakkir:

• Björk Jóhannsdóttir fyrir flutninga